Açık Standartlar:İlkeler ve Pratik
Açık standart bir belirtimden daha fazlasıdır. Standartın ardındaki ilkeler ve standartın işletilmesi ve önerilmesindeki ilkeler o standartı açık yapan nedenlerdir.
İlkeler
Elde edilebilirlik (Availability): Açık standartların herkesin okuyabilmesi ve gerçekleştirebilmesi için elde edilebilirdir.
Son kullanıcının seçeneklerini arttırma: Açık standartlar gerçekleştirimler için adil, rekabete dayanan bir pazar yaratırlar. Müşteriyi (kullanıcıyı) belli bir marka veya grubun egemenliğine sokmazlar.
Telif hakkı yok: Açık standartlar herkesin gerçekleştirmesi için ücretsizdir, telif hakları yoktur. Standartlar kuruluşu tarafından verilen uygunluk sertifikası bir ücret gerektirebilir.
Ayrım yok: Açık standartlar ve standartları yöneten kuruluşlar bir gerçekleştiriciyi diğer gerçekleştiricilere göre sağlayıcının gerçekleştiriminin teknik standartlara uyması dışında bir nedenle tercih edemezler, kayıramazlar. Sertifikasyon kuruluşları düşük veya sıfır maliyetli gerçekleştirimlerin doğrulanması için bir yöntem sağladıkları gibi, gelişmiş sertifikasyon hizmetleri sunabilir.
Genişletme veya Alt Küme: Açık standartların gerçekleştirimleri genişletilebilir veya alt kümeler biçiminde önerilebilir. Ancak, sertifikasyon kuruluşları alt küme gerçekleştirimlerini sertifikalandırmayı reddedebilir, ve genişletmeler için gereksinimler koyabilir (Bkz: Yağmacı Pratikler).
Yağmacı Pratikler: Açık standartlar standartın kabul et ve genişlet (embrace-and-extend) biçimindeki tahriplere karşı standartı koruyan lisans şartları içerebilir. Standarta iliştirilmiş olan lisanslar genişletmelerin referans bilgisini yayınlamayı ve diğerlerinin genişletmelerle uyumlu yazılım yaratma, dağıtma ve satmasına yönelik lisans gerektirebilir. Bir açık standart genişletmeleri başka türlü yasaklamaz.
Pratik
Elde edilebilirlik: Açık standartlar herkesin okuması ve gerçekleştirmesi için elde edilebilir durumdadır. Bu nedenle
1.Standartın metni ve referans gerçekleştirimleri internet üzerinden ücretsiz olarak indirilebilir bir şekildedir. ,
2.Herhangi bir yazılım projesi standartın bir örneğini (kopyasını) herhangi bir zorlukla (mali, yasal) karşılaşmadan elde edebilmelidir. Maliyet bir üniversite ders kitabının maliyetini aşmamalıdır.
3.Standart belgelerine eklenmiş lisanslar, standartın gerçekleştirimini herhangi bir yazılım lisansı kullanarak üretmeyi kısıtlamamalıdır.
4.Yazılım referans platformlarını lisanslamanın en iyi pratiği (yöntemi) yazılım lisanslarının tüm türlerini, özgür yazılım olsun sahipli yazılım olsun, desteklemesidir. Ancak, yazılım referans platformları için uygun olabilecek lisans kısıtlamaları için “Yağmacı Pratikler” i tekrar incelemek gereklidir.
Son kullanıcının seçeneklerini arttırma: Açık standartlar, standartın gerçekleştirimleri için adil, rekabetçi bir pazar yaratırlar.Bu nedenle
1.Geniş çerçevede; özel sektör, akademi ve kamu projeleri olabilecek gerçekleştirimlere izin vermelidirler.
2.Çok pahalıdan, maliyetsiz üretime kadar geniş bir aralıkta ücretlendirme politikasına da izin vermelidir.
Telif hakkı yok: Açık standartlar, herkesin geliştirmesi ve gerçekleştirmesi için ücretsiz olmalıdır, telif hakkı veya ücret istememelidir. Uyumluluk sertifikası standart organizasyonu tarafından bir ücret karşılığı verilebilir. Bu yüzden;
1.Standart içerisindeki patentler telif hakkı istemeyen bir şekilde lisanslanmış olmalıdır ve herhangi bir ayrımcı şart içermemelidir.
2.Sertifika programları düşük veya sıfır maliyetli sertifikalandırma içermelidir, ancak yüksek maliyetli geliştirilmiş markalı programlar da içerebilir.
Ayrım yok: Açık standartlar ve standartları yöneten kuruluşlar bir gerçekleştiriciyi diğer gerçekleştiricilere göre sağlayıcının gerçekleştiriminin teknik standartlara uyması dışında bir nedenle tercih edemezler, kayıramazlar. Sertifikasyon kuruluşları düşük veya sıfır maliyetli gerçekleştirimlerin doğrulanması için bir yöntem sağladıkları gibi, gelişmiş sertifikasyon hizmetleri sunabilir. Bu nedenle,
1.Kendisini sertifikasyon markalandırması yöntemiyle kendisini desteklemek isteyen bir standart organizasyonu bir özel yöntem (“premium track”) sunduğu gibi düşük maliyetli veya maliyetsiz bir yöntemde sunmalıdır. Özel yöntem sağlayıcının gerçekleştirimini ve geliştirilmiş markalandırmasını doğrulamak için sağlayıcının tesislerinin dışında bir sertifikalandırma laboratuvarı sağlayacaktır. Sertifika işareti daha standart için yüksek oranda bir doğrulama ve finansal desteği gösterecektir. Düşük maliyetli veya maliyetsiz yöntem, sağlayıcı ve temel markanın kendi kendini sertifikalandırmasını kastetmektedir.
Genişletme veya Alt Küme: Açık standartların gerçekleştirimleri genişletilebilir veya alt kümeler biçiminde önerilebilir. Ancak, sertifikasyon kuruluşları alt küme gerçekleştirimlerini sertifikalandırmayı reddedebilir, ve genişletmeler için gereksinimler koyabilir (Bkz: Yağmacı Pratikler).
Yağmacı Pratikler: Açık standartlar standartın kabul et ve genişlet biçimindeki tahriplere karşı standartı koruyan lisans şartları içerebilir. Standarta iliştirilmiş olan lisanslar genişletmelerin referans bilgisini yayınlamayı ve diğerlerinin genişletmelerle uyumlu yazılım yaratma, dağıtma ve satmasına yönelik lisans gerektirebilir. Bir açık standart genişletmeleri başka türlü yasaklamaz.
1.Standart organizasyonu Sun Industry Standards Source License'a benzeyen bir antlaşmayı standart belgesine ve beraberindeki referans gerçekleştirime uygulamak isteyebilir. Sun antlaşması referans gerçekleştiriminin (asıl ticari gerçekleştirim değil) herhangi bir gerçekleştirimle beraber yayınlanmasını gerektirir. Bu yöntem, standart organizasyonunun yenilikçiliği boğmadan birlikte çalışabilirliği korumasına olanak sağlar.
Sözlük
Kabul et ve genişlet (embrace-and-extend): Pazardaki hakim durumdaki standart sağlayıcı bir firmanın kullanabildiği bir yağmacı pratiktir. Diğer sistemler (gerçekleştirimler) pazardaki büyük çoğunluğu oluşturan ve hakim durumdaki firmanın ürettiği sistemlerle uyumsuzluğa düşmüş olurlar. Hakim durumdaki firma patentleri veya telif hakkını kullanarak diğer firmaların yeni genişletmelerle uyumlu sistem gerçekleştirmelerini engellemeye başlar. Bu standart üzerinde bir tekel kilidi yaratmış olur. Kullanıcı böylece diğer kullanıcılarla uyumlu olabilmek için hakim sağlayıcının gerçekleştirimini kullanmaya zorlanmış olur.
Özgür yazılım: Bilgisayar yazılımı veya diğer ortam üreticilerinin özgürce kullanma, dağıtma ve değiştirme haklarını diğerlerine aktardığı bir paradigmadır. Bu, bu tür işler üzerinde herkese açık geniş bir işbirliğini doğurur. Özgür yazılım tarafından kullanılan lisanslama Açık Kaynak Tanımıyla uyumludur. Ancak Özgür Yazılım ve Açık Kaynak aynı şeyin iki farklı yüzüdür. Özgür yazılım promosyonu, yazılım kullanıcılarının sivil özgürlüklerinin üzerinde dururken, Açık kaynak promosyonu gücünü iktisadi faaliyet (“business”) içerisinde kullanıma yoğunlaştırmıştır.
Açık Kaynak: Özgür yazılıma benzer, ancak iktisadi faaliyette kullanıma odaklanmış, bilgisayar kullanıcısı veya geliştiricisinin sivil özgürlüklerine vurgusu azdır. Açık Kaynak Tanımı :
http://www.opensource.org/docs/definition_plain.html Bruce Perens'in (bu yazının yazarı) bu konudaki görüşleri :
http://perens.com/OSD.html
Açık Standartlar: İlkeler ve Pratik,
Açık Kaynak Tanımını ve
Debian Sosyal Antlaşmasını da hazırlayan
Bruce Perens tarafından hazırlanmıştır.
Metnin Aslı:
Open Standards: Principles and Practice
